In den avond van 2 Nov. 1802 kwam Reinder Reinders, koopman te Joure, over Lemmer, Sondel en Balk te Sloten. Hij was te paard en had p.m. 500 gulden aan geld bij zich. Tegen den goeden raad van de kasteleinske te Sloten om veiligheidshalve te overnachten, ging hij heen, omdat hij gaarne thuis wilde zijn . Bij zijn vertrek zaten diverse menschen in de herberg die het gesprek met de kasteleinske hadden gehoord. Hij reed in ordentelijken draf – zoo verklaart hij voor den rechter – maar de weg over Tjerkgaast was zoo slecht dat hij weinig vlugger ging dan een voetganger. Op de Noed sloeg hij om de slordigheid van den weg ter zijde af , volgde de dwarslaan langs Legemeer en kwam zoo op de groote laan van Langweer naar Huisterheide. Op den hoek aldaar hoorde hij eenig gespuis in de boomen en plotseling roepen : daar is hij al! meteen ziende drie kerels, waarvan twee zich voor hem op den weg stelden om het paard te keeren, terwijl de derde op hem afkwam en riep : leg af! Dat doe ik niet, was zijn antwoord en sloeg met zijn klabats den aanrander om zijn ooren, terwijl hij het paard zwenkte, den weg op naar Langweer. Met kracht dreef hij het aan, doch een der schavuiten wist het nog bij den staart te grijpen en slingerde zoo mee, wel honderd treden ver. Toen moest hij wel los laten, want krachtdadig ging het paard er van door. Zeer veraltereerd te Langweer gekomen, heeft hij dien nacht bij den schoolmeester aldaar geslapen.
De aanrander was een groote kerel met een ruige muts op en met een wit baaitje of hemd rok aan. Aan ’t slot van dit verhoor lezen we, dat daar veel gespuis is op dien weg en dat het niet vertrouwd is dien bij avond of nacht te passeeren.
Goed vijftig jaar later
staat een meer geheimzinnig geval geboekt, dat is afgespeeld op den eenzamen weg bij Spannenburg onder Tjerkgaast. De Friesche schrijver Tsjibbe Gearts van Bergum heeft er een stuk over geschreven in de Swanneblommen van 1901. Wij zullen het zakelijk oververtellen.
Een zeeman, tweede stuurman in de groote vaart, S. B. geheeten en vriend van den schrijver, maakte een groote reis naar verre gewesten. In de maand November van Vogelzang vertrokken, het buiten van baron van Heemstra onder Veenklooster, waar hij veeltijds logeerde, als hij aan den wal was, (deze familie toch had hem laten studeeren), werd hij in die maand van het volgende jaar weer thuis verwacht. Elken dag kon hij komen. Maar al wie kwam, de zeeman bleef uit. En toch had men tijding, dat hij te Nieuwendiep was binnengekomen met het schip, waarop hij als tweede stuurman had dienst gedaan. Mogelijk toefde hij te Sneek, waar hij een zuster had wonen, zoo dacht men te Veenklooster en de zuster te Sneek dacht, dat hij wel op Vogelzang zou zijn. Zoo gingen eenige dagen voorbij, nog zonder onrust over zijn uitblijven , doch toen na informatie over en weer bleek, dat hij hier niet was en daar niet, volgde spoedig nader onderzoek. Dit bracht aan het licht, dat hij na afrekening opgeruimd en wel van Nieuwediep naar Friesland was vertrokken, dat hij te Amsterdam de boot naar de Lemmer had genomen en hier in “de Wildeman” was geweest, waar hij nog een tachtig gulden zilvergeld tegen papier had gewisseld en dat hij tegen den avond de Lemmer had verlaten om naar Sneek te gaan. Met zekerheid kon dit alles worden vastgesteld, doch verder bleef de zaak in volslagen duister gehuld. Geen enkele aanwijzing wist men te vinden, veel minder eenig spoor te ontdekken van den zoo raadselachtig verdwenen zeeman. Men verdiepte zich in gissingen en uitte vage vermoedens van doodslag en berooving in verband met de wisseling van geld in “de Wildeman”, dat niet onder vier oogen had plaats gehad. Zelfs werd er een “verdachte” gehoord, doch deze wist dadelijk zonneklaar zijn onschuld te bewijzen. Het raadsel bleef dus onopgelost.
Zoo verliepen weken en maanden, de winter was al voorbij gegaan en het voorjaar al weder verschenen, zonder eenige opheldering te hebben gevonden in de geheimzinnige verdwijning van den goeden zeeman. ’t Was een voorjaar met hoog water en opstuwende Westewinden en onder Tjerkgaast bij Spannenburg liet de afstrooming veel te wenschen over.
Een waterlossing onder den straatweg door moest wel verstopt zijn en inderdaad bleek dit het geval te wezen. Doch wie beschrijft de verbazing van de mannen met het onderzoek belast, toen zij daar in de pomp het lijk vonden van den lang gezochten zeeman, ’t welk de oorzaak bleek te zijn van de verstopping. Na gerechtelijk geschouwd te zijn, werd het lijk op den doodenakker te Tjerkgaast ter aarde besteld en eerst in later tijd werd als vermoedelijken dader aangewezen, de postbode van Sneek op de Lemmer, toen ook reeds overleden.
Waarschijnlijk is de zeeman in zijn gezelschap uit de Lemmer vertrokken en is deze te weten gekomen, dat gene geld bij zich had. Zelf verkeerde de bode in financieele moeilijkheden, waarvan misbruik van sterken drank als naaste oorzaak werd genoemd. Steeds gewapend met een zoogenaamden ploertendooder, zoo het heette voor eigen veiligheid, zal hij daarmede op den zeer eenzamen weg bij Spannenburg zijn slachtoffer onverhoeds een doodelijken slag hebben toegebracht en vervolgens het lijk hebben verstopt in de pomp van den rijksstraatweg, waar het bij toeval werd ontdekt. Een toeval bracht ook den vermoedelijken dader aan ’t licht. Deze vond na den misdaad geen rust of vrede meer en werd een slaaf van den drank. Een wegkwijnende ziekte maakte dra een einde aan zijn treurig bestaan, en toen zijne weduwe later hertrouwde, was het de tweede echtgenoot, door wien de geheimzinnige zaak werd opgehelderd. Bij gelegenheid vond deze in het kabinet een brieventasch met schrijfboekje, welke aldaar verborgen lagen. Zijne vrouw naar de herkomst vragende, verklaarde deze, dat haar eerste man die eens op den weg had gevonden met eene som gelds, waarover hij haar het stilzwijgen had opgelegd. Omdat zij destijds in groote geldverlegenheid verkeerden, had zij hem die belofte gedaan, overtuigd dat de tasch inderdaad gevonden zou zijn door haar man. Nu kon de misdaad eindelijk worden verklaard, want tasch en boekje hadden den zeeman toebehoord.